Đang đi, thằng Quý lia ánh đèn pin vào một gốc cây cổ thụ bên đường, bảo: “Chính tại gốc cây này, em với con Hoa đã ngắt lá lót ổ nằm chung. Nửa đêm, mưa to, hai đứa ướt như chuột lột. Em phải cởi áo choàng lên người cô ấy cho đỡ lạnh rồi ngồi ôm nhau chờ trời sáng. Anh thấy có lãng mạn không?” Tôi trợn mắt hỏi: “Thật thế a?”. Thằng Hạ nhếch miệng cười khan: “Chuyện ấy bây giờ là “phình phường”, có gì mà anh phải ngạc nhiên. Ngày xưa ý, người Dao Tiền (gọi là Dao Tiền vì trang phục của họ bao giờ cũng có 7 đồng bạc trắng đeo ở sau gáy) nơi đây có quan niệm rằng: con trai con gái trong bản không được ăn nằm với nhau ngoài rừng. Nếu bắt được cặp nào làm việc “bậy bạ” ấy thì sẽ bị làng phạt vạ. Lễ cúng tạ thần linh phải có tới 6 thầy luân phiên nhau, một con lợn béo đủ cho cả bản đánh chén. Tuy nhiên, bây giờ, tục ấy đã khác đi nhiều. Anh tính, giường bố mẹ, anh chị em kê kè kè bên cạnh, làm sao đủ tự nhiên cho các cặp tình nhân “tự tình”. Thế là họ rủ nhau ra bờ suối làm “việc ấy” rồi về nhà cô gái… ngủ. Đó cũng là ngủ thăm”.
Mất chừng gần 2 tiếng đi bộ, chúng tôi đã đặt chân đến con suối đầu bản. Bản Cỏi nằm lọt thỏm trong thung lũng, bốn bề là núi dựng đứng có con suối vắt ngược qua. Nơi đây quanh năm mây phủ, khí hậu mát lành. Chả trách con gái bản Cỏi đẹp thế. Da cô nào cũng trắng nõn trắng nà. Một góc bản Cỏi giáp xã Đồng Nghê của huyện Đà Bắc (Hoà Bình); một góc giáp huyện Phù Yên của Sơn La. Cả bản có 66 hộ. Thế mà phong tục tập quán từ ngàn đời nay vẫn được gìn giữ vẹn nguyên không chút cùn mòn. Tài thật!
Vừa đặt chân lên cây cầu gỗ bắc qua suối la đà khói sương, tôi bỗng giật nảy mình. Hơn chục ánh đèn pin từ phiến đá to đầu bản rọi thẳng mặt chúng tôi. “Máu chảy đầu rơi đến nơi rồi”. Tôi trộm nghĩ. Thì ở toàn cõi Việt Nam này, bản làng nào con gái chẳng bị đám trai làng “bế quan toả cảng”. Chẳng đã có luật lệ bất thành văn: “Trâu ta ăn cỏ đồng ta. Trâu làng khác đến thì cho vỡ mồm” rồi là gì?! Tôi chùn chân, chực làm bài “ù té quyền” thì bỗng nghe: “Cương à? Hạ à? Có khoẻ không?” Những câu chào hỏi ríu rít, những cái bắt tay vồn vã. Thì ra họ đều quen biết nhau cả. Thằng Điệp bảo: “ở đây, bọn con trai chúng em chẳng bao giờ đánh nhau vì gái cả. Hoa thơm mỗi đứa ngửi một tý. Có gì đâu mà phải tranh giành. Vả lại, thằng nào tán dẻo thì thằng ấy được. lồng lộn ghen tuông bọn con gái nó cười cho thối mũi”.
Đêm nay thứ bảy, gái bản rủ nhau đi xem ti vi nhà thằng Long. Vở chèo “Hồ Xuân Hương” hay quá nên bọn con gái xem miết. Cánh con trai phải ngồi chầu trực bên ngoài, chờ hết ti vi mới mò đi cạy cửa. Nhóm Quý, Cương đưa tôi đi dạo một vòng quanh bản để thám thính trước. Chúng tôi dòm từng ngôi nhà, nghé từng bậu cửa như những thằng kẻ trộm. Cửa gỗ à? Gỗ gì? Then chỗ nào? Bên trong có gậy chống không? Cô gái mình định ngủ thăm nằm ở giường nào? Đó là nghiệp vụ của một tên cạy cửa chuyên nghiệp. Chúng tôi đi tuần tiễu quanh từng ngôi nhà gỗ lợp lá cọ bằng cái vẻ tự tin của kẻ được quyền lùng sục. ở đây, nhà nào cũng nuôi một vài con chó nhưng thấy khách lạ mà chúng cứ nằm ù lì như những cục bông. Không cắn, cũng chả thèm sủa. Có lẽ, chúng đã quá quen với những bước chân nện duỳnh duỵch thế này rồi. Bỗng “suỵt. suỵt”. Thằng Cương ra hiệu cho tôi tiến lại phía nó, gần bậu cửa một ngôi nhà đã cũ kỹ. Tôi ghé mắt nhòm. Qua ánh sáng nhờ nhờ của chiếc bóng điện chạy từ các tua-bin mắc ngoài suối, tôi thấy hai vuông màn buông rủ. Cương thì thào: “Đây là nhà chị em Hồng, Mai. Đêm nay được trăng, bố mẹ nó đi nương hết cả. Anh cứ đứng đây chờ em”. Chỉ trong tích tắc, tôi đã nghe thấy tiếng then cửa rơi đánh “cạch”, Cương đã lẻn vào trong. Chừng 2 phút sau, nó thò đầu ra, bảo
“Anh vào đây”. Tôi ngại ngần: “Sao lỵ cả hai anh em cùng vào”. Nó cười, thì thào: “Có hai cô. Nhanhlên!”. Tôi chưa kịp bước, thằng Quý, thằng Hạ đứng sau đã ủn tôi vào. Tôi rón rén theo Cương về phía chiếc giường đôi kê liền ô cửa sổ. Cương bật đèn pin, bấm thẳng vào trong màn. (Những chàng trai đến đây, nếu thích, đều có quyền làm như thế mà). Bỗng một tiếng hét kinh hoàng, hai cô gái bật dậy, lao khỏi màn, chạy vọt ra sân. Cương đuổi theo. Tiếng trẻ con giường bên khóc thét. Tôi đứng như trời trồng. Một cô gái thấp đậm ở đâu hớt hải chạy về, bế phốc đứa bé rồi trừng trừng nhìn vị khách lạ đeo kính cận là tôi: “Anh là ai?”. Tôi ấp úng như người ngậm hột thị. May sao, Cương chạy vào. Nó cười cười giới thiệu: “Đây là ông anh họ ngoài thị trấn vào chơi, muốn làm quen với Mai nhà em. Còn đây là Hồng, chị của Mai”. Quay sang tôi, Cương bảo: “Cái Mai với cô bạn nó, cái Mận, bảo: Lúc nhìn thấy anh đứng lừng lững góc màn, chúng nó sợ quá. Từ thuở bé đến giờ, chúng nó chưa nhìn thấy ai cao lớn như thế, tưởng là Tây nên mới vùng bỏ chạy. Anh cao 1m70, nặng 70 kg, chúng nó hoảng là phải”. Nói xong, Cương ra bàn, rót trà mời tôi tự nhiên như thể đấy là nhà nó. Mãi sau này, tôi mới biết, Cương đã từng ngủ thăm với Hồng. Và đứa trẻ kia chính là con đẻ của Hồng. Đứa trẻ không cha.
Đồng hồ nhích dần đến con số 11. Chúng tôi kéo nhau ra ngồi dưới gốc hòm lúa của bản để bàn tính. Cương nghiêm giọng: “Kiểu gì đêm nay cũng phải giúp anh Sướng ngủ thăm. Nếu không, công anh ấy lên đây uổng quá”. Quý, Phong, Điệp, Hạ bèn tụm đầu vào nhau bàn soạn. 66 hộ ở đây, nhà nào có con gái từ 14 tuổi trở lên đều lọt vào tầm ngắm của chúng nó. Cô Muộn, người xinh nhất bản Cỏi thì Hạ đang đeo đuổi mấy tháng nay, tôi không được nẫng tay trên của nó. Cô Hoa, con ông Huyền thì thằng Hùng, bạn của Quý đang ngủ thăm. Cô Thinh thì béo trục béo tròn, lại chửa hoang mấy lần, tôi không nên dây. Cuối cùng, cả hội thống nhất chỉ có cô Oàng, 18 tuổi, đang tuổi cập kê mà vẫn phòng không gối chiếc. Chúng gán cho tôi.
Cũng vẫn thằng Cương “trinh sát” trước rồi dùng xảo thuật cạy cửa cho tôi. Lúc lách người chui vào, tôi còn nghe tiếng nó dặn: “Cố lên anh nhé”. Tim tôi bỗng đầm thình thịch. Chân tay run lẩy bẩy. Tôi có cảm giác, hàng trăm con mắt của dân bản Cỏi đang nhìn xoáy vào tôi. Tôi hít một hơi thật sâu để lấy lại bình tĩnh rồi rón rén bước như mèo rình chuột. Vuông màn thứ nhất hiện ra. Tôi soi đèn pin rồi căng mắt nhìn vào. Một khuôn mặt võ vàng lởm chởm râu ria. Bố Oàng! Có tiếng giở mình. Tôi nín thở. Nền nhà lạnh toát. Im lặng. Tôi khẽ khàng bước sang vuông màn phía trong. Lại bật đèn pin, chiếu vào. Một mái tóc dài, đen nhánh, xoã nhưng nhức cả góc giường. Oàng đây rồi! Cô đang nằm ngủ, tay ấp má, người đắp chiếc chăn hoa. Hơi nóng từ trong chăn màn của sơn nữ sực lên ấm quá. Đêm ở thung lũng này rất lạnh. Làm đúng bài thằng Cương dạy tối qua, tôi cất tiếng thì thầm: “Oàng ơi! Oàng”. Vẫn tiếng thở đều. Tôi đánh liều, thò tay vào trong màn, đặt lên vai Oàng lay nhẹ: “Oàng ơi! Anh có chuyện này muốn nói với em”. Oàng mở mắt chớp chớp nhìn tôi bảo, giọng không ra buồn cũng chẳng ra vui: “Anh về đi, khuya rồi, mai mình nói chuyện”. Tôi nắm lấy tay Oàng, giọng rưng rưng: “Anh là dân xây dựng, lên đây làm đường. Đời buồn quá. Không biết thổ lộ cùng ai. Chúng mình kết bạn với nhau nhé”. Oàng ngồi dậy, dựa lưng vào tường, tóc xoã trùm kín mặt. Tôi cởi giầy, trực chui vào màn ngồi thì nghe thấy tiếng cười rích rích. Thì ra hội thằng Cương, thằng Quý đã nhòm tôi qua khe cửa suốt từ nãy đến giờ. Oàng hất mái tóc lên, giọng đanh lại: “Ai ở ngoài đấy?”. Không có tiếng trả lời. Oàng chui khỏi màn, nhoài tay, đẩy tung cánh cửa sổ. Tiếng chân chạy duỳnh duỵch. Tiếng thằng Quý cười rũ rĩ. Quay lại nhìn tôi, Oàng nghiêm sắc mặt: “Anh về đi. Tôi không muốn nhìn mặt anh nữa”. Tôi định thanh minh đôi lời thì giường bên có tiếng đằng hắng giọng. Bố Oàng đã thức. Qua hai lớp màn, tôi thấy ông nghển cổ lên nhìn tôi trừng trừng. Tôi hoảng quá, chẳng kịp xỏ giày, chạy ào ra ngoài, tí thì đá vào con chó nằm thin thít giữa cửa ra vào. Thế là, cảnh ngủ thăm vừa lãng mạn, vừa dung tục giữa tôi và Oàng đã không diễn ra. Có thể vì tôi chưa phải là người yêu của Oàng. Cũng có thể vì hội thằng Cương ngấp nghé ngoài vách gỗ khiến cho Oàng ngượng....